Türk tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Savaşı Türk ordusunun kendinden çok daha donanımlı kuvvetlere karşı verdiği mücadelelerin başarıyla sonuçlandığı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna giden yolda kazanılan en anlamlı zaferlerden biri olarak görülüyor. Bugün 108. yılını kutladığımız Çanakkale Zaferi için kurulan cepheler; Gelibolu Yarımadası'nı savunacak olan 5. Ordu'ya bağlı 5., 7. ve 9. Tümenler'den kurulu 3. Kolordu, Boğaz'ın batı yakası ile Kumkale, Beşiğe bölgelerini savunacak olan 3. ve 11. Tümenler'den Kurulu 15. Kolordu ve Bigali bölgesinden 5. Ordu'yu teşkil eden Yarbay Mustafa Kemal'in komutasındaki 19. Tümen'den oluşuyordu.

ORTADA 19. TÜMEN DAHİ YOKTU

Mustafa Kemal'in kendi isteği üzerine yeni kurulmakta olan 19. Tümen'e ataması kısa zamanda yapılmış, emri alır almaz derhal İstanbul'a hareket etmişti. İlk işi silah arkadaşlarını görmek olmuş komuta edeceği tümen hakkında bilgi toplamak istemişti. Ancak bir süre işler Mustafa Kemal'in tahmin ettiği gibi olmadı çünkü tümen hakkında en küçük bir bilgi bile alamamıştı. Çünkü 19. Tümen diye bir birim yoktu. Halihazırda olmayan 19. Tümen yeni kurulmaya karar verilmişti ve kuruluş yeri olarak da Tekirdağ seçilmişti. Haliyle yeni toplanacak olan tümenin eksiklikleri fazlaydı. Her ne olursa olsun umutsuzluğa kapılmayan Mustafa Kemal büyük bir heyecanla en kısa zamanda bu tümeni savaşa hazır duruma getirmeyi başarmıştı.

FAHRETTİN ALTAY SEBEP OLDU

23 Ocak 1925 tarihli bir emirle Mustafa Kemal 19. Tümen komutanı olarak atanmıştı. Mustafa Kemal komutasındaki 19. Tümen'in hareket merkezi 165 Rakımlı Tepe bölgesi olmuştu. Mustafa Kemal 26 Nisan günü gelerek emrine giren Şefik Bey ile görüşüp durumu incelemiş, muharebe alanının her tarafını gören bu noktayı da kendine karargâh olarak seçmişti. Sıcak muharebe alanının hemen yanıbaşındaki bu mevki, yine muharebelerin ilk aylarında Kemalyeri olarak anılmaya başlayacaktı.

Çanakkale Zaferi için unutulmaz bir öneme sahip olan Kemalyeri adının koyulmasına ise 3. Kolordu Kurmay Başkanı Yarbay Fahrettin Altay vesile oldu. Muharebe alanının her tarafını gören bu yerin isminin 'Kemalyeri' olarak tarihe geçmesini ise tarihçi-yazar Prof. Dr. Haluk Oral belgeleriyle birlikte şöyle anlattı:

'MESELA KEMALYERİ OLUR'

19. Tümen Karargahı'nın bulunduğu yere ziyaretini anılarında anlatan Fahrettin Altay, yolda makineli tüfek ateşi altında kaldıktan sonra engebeli arazide kendine yol gösteren bir erin yardımıyla karargahı bulmuştu. Mustafa Ke­mal ve Kurmay Subayı Binbaşı İzzettin (Çalışlar), bir sel ya­rıntısında ayaklı bir dürbünle düşmanı gözetlemekteydiler. Kucaklaşıp öpüştüler. Fahret­tin Bey gazalarını tebrik edip ihtiyaçlarını sordu. Aralarında geçen konuşmayı ise Fahrettin Altay anılarında şöyle kaleme almıştı:

"Fahret­tin Altay: Karargâhınız hep burada mı kalacaktır? Buranın ismi nedir?

Mustafa Kemal biraz dü­şündü: Evet, burada kalacağız ama sel yarıntılarının (dere yatağının) ismi mi olur? (Bunları söylerken gülüm­süyordu.)

Fahret­tin Altay: Olur… Olur… Mesela KE­MALYERİ olur" dedim. Hoşlandı. Karargaha dö­nünce Kolordu Komu­tanının muvaffakiyeti alınarak bu isim konuldu.

'MAYIS AYINDA KULLANILMAYA BAŞLANDI'

Elinde Mustafa Kemal tarafından yazılmış iki bel­ge olduğunu dile getiren Haluk Oral, ilkinin tarihinin Miladi takvime göre 4 Mayıs 1915 olduğunu ve belgenin yazıldığı yerin '19. Fırka Karar­gahı' olarak belirtildiğini söylüyor. Diğer belgenin tarihinin ise Miladi Takvime göre 6 Mayıs 1915 olduğunu söyleyen Oral, belge­nin yazılış yerinin 'Kemalyeri' olduğunu ekledi. Oral, "Bu durumda Kemalyeri adı­nın kullanılışının 5/6 Mayıs'ta başladığı anlaşılıyor. Musta­fa Kemal'in Kurmay Başkanı İzzettin Bey'in günlüğünde de Kemalyeri ismi ilk kez 11 Ma­yıs'ta görülür" diye konuştu.

İzzettin Bey'in günlüğünde ismin verilme­siyle ilgili bir bilgi olmadığını fakat Esat Paşa'nın anılarında, bu is­mi kendisine Fahrettin Bey'in önerdiğini ve kendisinin de kabul ederek günlük emirle duyuru ve haritalara yazılma­sını emrettiğini söyleyen Haluk Oral, Kemalyeri'nin kendisi için ayrı bir önemi olduğuna da değindi.
 

'TEPELERİN İSMİ SAVAŞTA VERİLDİ'

Fahrettin Altay'ın önerisiyle 19. Tümen'in karargahına 'Kemalyer'i ismi verdildiğini söyleyen Haluk Oral, yerin öneminden itibaren orada savaşan insanların, savaş sırasında verdikleri kararların çok önemli rol oynadığını söyledi. Çanakkale Savaşı'nın olduğu yerlerin insanların yaşadığı yerler olmadığını belirten Haluk Oral, bu sebeple çok az yerin ismi olduğunu ifade etti.