ÇALIŞAN EMEKLİ EYT’LİNİN İZİN SÜRESİ NASIL HESAPLANIYOR?

1980 doğumluyum. 2012 yılından beri aynı şirkette çalışmaktayım. Aralık ayında EYT kapsamında emeklilik başvurusu yapmaya hak kazanacağım. Emeklilik başvurusu sonrası, aynı şirkette çalışmaya devam edeceğim. Bugün itibarıyla kullanmadığım 75 günlük iznim bulunmaktadır. Çalıştığım şirkette her yıl zam oranları 1 Ocak’tan geçerli olmak üzere üzere şubat veya mart aylarında belirleniyor. Bu durumda, 30 Ocak 2024 tarihinde emeklilik nedeniyle çıkışım yapılırken kullanmadığım 75 günlük izin ücretime zam farkının yansıtılmasını talep etme hakkım var mıdır? Emeklilik sonrası izin haklarım nelerdir? (Bülent T.)

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası sayesinde yaklaşık 2 milyon kişi emekli olurken, geriye kalanlar da prim günü ve sigortalılık şartını sağladıkça başvuruyorlar. Birkaç yıl içinde yaklaşık 3 milyon kişi daha EYT sayesinde emekli olabilecek.

Emeklilik dilekçesini aralık ayında vermeniz halinde, dilekçeyi teslim ettiğiniz gün işten ayrılmış sayılırsınız. Aynı işyerinde çalışmaya devam edeceğiniz için ertesi gün de sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak işe yeniden başlarsınız.

Yasaya göre, kullanılmayan yıllık izinlerin parası, iş sözleşmesinin bittiği tarihteki ücret esas alınarak ödenir. İş sözleşmeniz aralık ayında biteceği için 1 Ocak’ta geçerli olacak ücret zammı, yıllık izin paranıza yansımaz. 1 Ocak’tan itibaren geçerli olacak şekilde şubat veya mart ayında belirlenecek ücret artışının yıllık izin paranıza uygulanmasını isteyemezsiniz.

Hem yıllık izin parası, hem de kıdem tazminatı açısından ücret zammından faydalanmak istiyorsanız emeklilik dilekçesini ocak ayında vermelisiniz. Bu şekilde emekli maaşınız bir ay gecikmeli bağlanacağı için elde edeceğiniz faydanın gecikmeden kaynaklanan zararı karşılayıp karşılamadığını hesaplamalısınız.

Yıllık izin parası ile ilgili farklı bir yol da seçebilirsiniz. Kıdem tazminatınız ödenip kullanmadığınız yıllık izin paralarının ödemesi ertelenebilirse yıllık izin hesabınız da bugüne kadar yaptığınız çalışmalar temel alınarak yapılır. Önceki döneme ait izin paralarının ödenmesi durumunda ise yıllık izin hesabınız yeni işe girmiş gibi yapılır.

Yargıtay kararına göre (22. Hukuk Dairesi, 04.10.2018, 2017/14695 – 2018/21029), işçinin önceki feshiyle ilgili kullanmadığı izin paraları tam olarak ödenmişse, bu dönemin sonrasındaki çalışma sürelerine eklenip izin hesabı yapılamaz. Önceki çalışma döneminde izin verilmek veya iş sözleşmesinin feshinde karşılığı ödenmek suretiyle sonlandırılmayan çalışma süreleri, aynı işverenin bir veya farklı işyerlerindeki çalışmalara eklenir. Önceki döneme ait kıdem tazminatının ödenmesi, izin açısından sürelerin birleştirilmesine mani olmaz.

Kısaca söylemek gerekirse, EYT kapsamında emekli olup ayni işyerinde çalışmaya devam edenler önceki döneme ait izin sürelerini tamamen kullanmışlar veya parasını almışlarsa emeklilik sonrasında yıllık izin süresi yeni işe girmiş gibi hesaplanır. Daha önce ne kadar yıl çalışmış olurlarsa olsunlar yıllık izin süresi 14 günden başlar. (Yaşı 50’den fazla olanlar için en az 20 gün olur.) Fakat, emeklilik esnasında önceki dönemin kıdem tazminatı ödenip kullanılmayan izin sürelerinin parası ödenmemişse, emeklilik sonrasında yıllık izin hesabında bu süreler de göz önüne alınır.

Emekli olan EYT’li farklı bir işyerinde çalışmaya başlarsa bu durumda yıllık izin hesabı yeni işe girmiş gibi yapılır. İş Kanunu’na göre, yeni işe başlayanların yıllık izne hak kazanması için bir yıl doldurması lazım. Yıllık izin süresi hizmet süresi 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden; 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden, 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.

DOĞUM ÖNCESİ BORÇLANMA HAKKI

Kadınların doğum borçlanmasında doğum öncesi sonrası diye ayrım yapılırken erkeklerin askerlik borçlanmasında herhangi bir ayrım yapılmamaktadır. Kadınların doğum yaptıktan sonra çalışması suç mudur? (Vahap B.)

Kadınlar doğum borçlanmasını, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocukları için yapabiliyorlar. Sigorta öncesi doğan çocuklar için borçlanma yapamıyorlar. Oysa erkekler, sigortalı çalışmaya başlamadan önceki askerlik sürelerini de borçlanabiliyorlar. Bu sayede sigorta başlangıç tarihleri, borçlandıkları süre kadar öne çekiliyor. Kadınlara da askerlik borçlanmasındaki gibi sigorta öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması verilmesi konusunda yoğun bir talep var.

Bu konu 11. Kalkınma Planı Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda da gündeme geldi. Komisyon raporunda, kadınların sigortalılık başlangıçlarından önceki doğumlara ilişkin süreleri belli bir üst sınırı geçmemek üzere ve sigortalı tescil tarihinden geriye götürülmek suretiyle borçlanmalarına imkan getirilerek sosyal güvenlik sistemine girişlerinin özendirilmesi önerildi. 11. Kalkınma Planı’nın süresi bu yılın sonunda dolacak olmasına rağmen plan döneminde maalesef bu öneri hayata geçmedi.

Seçim öncesinde bir grup AK Parti milletvekilinin de bu yönde girişimi söz konusu oldu. Ancak, seçim öncesinde bu girişim sonuçsuz kaldı. Kadınlara doğum öncesi borçlanma hakkı getirilmesinin kadın istihdamının artırılmasına da pozitif katkısı olacağı görüşleri bulunuyor. Umarım bir an evvel hayata geçirilir.

KIDEM TAZMİNATINDA ASKERLİK ÖNCESİ ÇALIŞMA SÜRESİ DİKKATE ALINIR MI?

1 Eylül 2021’de işe giriş yaptım 2 Ağustos 2022’de zorunlu askerlik için ayrıldım. 14 Nisan 2023’te tekrar aynı iş yerine döndüm. Çıkarken tazminat almamıştım. İş yeri beni örneğin performansımı beğenmediği için işten çıkardığında kıdem olarak son giriş tarihini baz alınarak mı, yoksa hepsini birlikte mi değerlendirecek? İşten çıkartılma durumunda kıdem tazminatı hakkım doğuyor mu? (Kemal Ö.)

Kanuna göre, işçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. Kıdem tazminatı alabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak gerekiyor. Askerlik öncesi çalışma süreniz 11 ay olduğu için kıdem tazminatına zaten hak kazanmamışsınız. Ancak, tazminatı almış olsanız da olmasanız da askerlik sonrası aynı işverenin işyerinde çalışmaya devam ettiğiniz için bu işyerinden kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde ayrıldığınızda askerlik öncesi ve sonrası dönem birlikte dikkate alınır.

İşveren tarafından performans gerekçesiyle veya haklı fesih sebebi teşkil etmeyen başka bir gerekçeyle işten çıkartılmanız halinde askerlik öncesi ve sonrası sürelere ait kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Ancak, işveren İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrası (II) numaralı bendinde düzenlenen ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri haklı fesih durumunu gerekçe gösterirse kıdem tazminatı alamazsınız.