Vicdan hakkında yapılan farklı tanımlar: Vicdan, insanın görgü ve bilgileriyle kendini yargılama yetisidir. (Felsefi tanım) Vicdan, kişiyi eylemleri hakkında yargılayarak, onaylayarak, hesap sorarak, suçlayarak hükümler veren özel bir bilinçtir. Vicdan, insana hata ve doğruyu bildiren bir iç sestir. Vicdan, insana iyi ve kötüyü gösteren en iyi yol gösterici, en iyi pusuladır. Vicdan, neyin doğru neyin yanlış olduğunu bildiren gerçek ve tek ahlak hocasıdır. Vicdan, hata ve doğrunun sınırını belirleyen, uyumak bilmeyen, kişiyi her an her yerde izleyen, kişinin niyetlerine göre yargılarda bulunan bir hakimdir.

Vicdan, insan bütün duygu ve düşüncelerini, bu duygu ve düşüncelerdeki maksat ve niyetleri adım adım izleyen hiç birisini kaçırmayan, hatır, gönül, hoşgörü, merhamet, dostluk, iltimas vb. tanımadan yargılayıp sorumluluğu taktir eden her zaman uyanık bir hakimdir. Vicdan, ruhun ilâhi irade yasalarının yüce bir ses tarzında yansıdığı, ilahi irade yasalarının gereklerini bildiren bir yeteneğidir. (Neo-Spiritüalist tanım) Vicdan, insanın bozulmamış fıtratını (yaratılışını) ifade eder. Kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim neyi emretmiş veya yasaklamışsa vicdan da bunun tasdikçisi vardır. Örneğin: İnsan vicdanen Yüce Yaratana inanma ve O’na sığınma ihtiyacı hisseder.

Zaten Kur’an da bunu emretmektedir. Malum; çok hassa bir terazi zamanla bozulabileceği gibi vicdan da hassasiyetini zamanla kaybedebilir. Mesela, gayrimeşru yollara bir başka deyişle günahlara ulaşma vicdan terazisinin dengesini bozar, altüst edebilir. Bir insanda vicdan devre dışı kalmışsa, o takdirde böyle birisinin sağlıklı ölçüp biçmesi, sağlıklı kararlar vermesi, sağlıklı değerlendirmeler yapması beklenemez. İnançlı vicdanlı, çalışkan kişinin yaptığı olumlu çalışmalarını engellemek isteyen kötü niyetli, vicdan yoksulu insanlar da olabilir.

Toplum yararına yapılan güzel, hayırlı işlerin kendi çıkarlarını baltalandığını görerek yerli yersiz kötülemelerde bulunabilirler. Ama inançlı ve çalışkan kişiler bu engelleyici söz ve davranışlara aldırış etmeden amaçlarına doğru azimle yürümelidirler. İnançlı ve vicdanlı kişi yararlı olduğuna inandığı bir iş için herhangi bir engelden etkilenmez. Şöyle söyleyelim; iyiliğini gördüğümüz birine kötülük yapabilmek için yaratılımızda bir bozukluk ya da kıskançlık, çekememezlik gibi kötü huylarımız olması gerekir. Vicdanımızı yoklayalım kendimize vicdansız dedirtmemeye dikkat edelim