1 Ocak 2019 tarihinden itibaren yapı denetim sistemi tamamen değişti. Getirilen en büyük yenilik, sektörde yer alan bütün aktörlerin sistemin en büyük sorunu olarak üzerinde uzlaşma sağladığı yapı denetim kuruluşu ile yapı müteahhidi arasında mevzulara aykırı biçimde kurulan ticari bağ ve bu bağ nedeniyle ortaya çıkan denetim zafiyetinin giderilmeye çalışılmasıdır. İnşası devam eden yapılar için hangi yapı denetimi kuruluşunun görevlendirileceğinin bakanlıkça elektronik ortamda belirlenmesi kararı alınarak önemli bir adım atıldı. Yapılan değişiklikle, Trabzon sınırları içerisinde faaliyet gösteren bir Yapı Denetim firması tüm ilçe belediyelerinden iş alabilir duruma geldi. İdarenin hangi belediye olacağı tamamen elektronik ortamdaki sıralama ile belirlenmeye başlandı. Konuya yönelik hazırlanan tebliğ uyarınca yapı denetim kuruluşları, her ilde yapı denetimi uygulama yönetmeliği ile belirlenen üç yapı grubu için ayrı ayrı sıralandı ve ilk sıralama noter huzurunda yapılan çekilişle belirlendi. Yapı Denetim Kuruluşlarına görevlendirildikleri işlerin yapı denetim hizmet sözleşmesi bedeli nispetinde puanlar veriliyor ve dağıtımlar, puanı az olan kuruluştan çok olan kuruluşa göre yapılıyor. Artık her Yapı Denetim Şirketinin, merkez ve tüm ilçe belediyeleri ile çalışma şansı var. Ocak 2019’dan önce yapı ile ilgili bilgileri Yapı Denetim firmaları giriyordu. Yapı grubu, toplam yapı inşaat alanı, yapı inşaat alanı ve adres bilgileri ise elektronik ortama yapı sahibinin, yapının etüt ve projelerini hazırlaması için anlaştığı mimari proje müellifi tarafından giriliyordu.

Proje müellifi tarafından elektronik ortama girilen yapıya ilişkin bilgiler ilgili idare tarafından kontrol edilerek varsa gerekli düzeltmeler yapılarak onaylanıyor. Mevcut sistemde merak edilen en önemli sorulardan biri de Yapı Denetim kuruluşları açısından Bakanlıkça yapılan görevlendirmeyi kabul etmemesinin mümkün olup olmadığı. Bir yapıda, Bakanlıkça Yapı Denetim kuruluşunun elektronik ortamda görevlendirmesi müteakip 30 gün içinde yapı denetimi hizmet sözleşmesinin yapı denetim kuruluşlarından kaynaklanan nedenlerle imzalanmaması ve yapı sahibinin talebi doğrultusunda bu konunun ilgili idarece teyidinin yapılmasını durumunda Bakanlıkça yapı denetim kuruluşunun, o iş için görevlendirilmesi kaldırılır, ancak işe ilişkin puan düşülmez.

Ayrıca elektronik ortamda belirlenen yapı denetim kuruluşunun görevlendirilmesini müteakip yirmi gün içerisinde, yapı için gerekli denetim elemanlarını görevlendirerek yapının sorumluluğunu üstlenmemesi halinde Yapı Denetim Şirketi bu hakkını kaybeder ve yapılan sıralamadan yirmi gün süresince çıkarılır. Sistemin önemli eksiklerinden biri de Yapı denetim firması olarak hangi yapı grubunda kaç puanımız olduğunu takip edeceğimiz bir sayfanın olmaması.

Bu eksikliğin giderilmesi Yapı Denetim şirketleri bakımından oldukça önemli. Yapı denetim kuruluşunun kusurundan kaynaklanmayan nedenlerle yapı denetim hizmet sözleşmesinin fesih edilmesi halinde yapının geriye kalan kısmına tekabül eden yapı denetim hizmet sözleşmesi bedeli kadar puan yapı denetim kuruluşunun o yapı için topladığı puandan düşülecek olup, feshin kuruluşun kusurundan kaynaklanması durumunda ise puan düşme işlemi yapılmamaktadır. Başlangıçta olmayan ama daha sonra düzeltilen ‘küme yapı’ kavramı ile ki aynı parselde bulunan blok ya da düzeltilen farklı yapı denetim firmalarına düşmesi engellendi.

En önemli noktalardan biri de bedel oranı değişikliği. Bedel oranı değişikliği elektronik ortamdaki puanlamayı etkileyeceğinden mümkün değil. Bilinmesi gereken; YİBF’te şantiye şefi eksikliği, ruhsat süresi dolması, proje müellifi eksikliği ise elektronik dağıtımdan iş almaya engel değil. Getirilen değişiklilerle Yapı Denetim Şirketleri arasında iş dağılım dengesizliklerinin kısmen de olsa giderildiği ve yapı müteahhidi ile arasında oluşan mevzuata aykırılıkların giderilmeye çalışıldığı açık. Sistemin işleyişindeki sorunlarının ise zaman içerisinde giderilmesi bekliyoruz.