Kendi ayıbını görme konusu üzerine ünlü İslam düşünürü Mevlana’ya göre, insan kendi nefsinin enerjilerini, yani kuvvetlerini yönlendirebilir. Bu yönlendirme uzak hedeflere doğru olmalıdır. Ancak o zaman insan, aydın görüşlü ve can gözüyle görebilen bir şahsiyete bürünür. Ancak o zaman kendini bilebilir. İnsan kendi iç aleminde, çözülmesi gereken problemleri görmelidir. Bütün çabasını bunların çözümüne sarfetmelidir. Mevlana ferdin bunu yapabileceğini öğrencisine öğütlemektedir. Bu konuda ona şöyle seslenir: “Demir gibi kapkara olan varlığını cilala. Gönlün şekillerle dolu bir ayna gibi olsun, her yanında iyilerin, güzellerin ve meleklerin şekilleri gözüksün. Onun için, Allah sana akıl cilasını vermiştir.”

Kendi kendini terbiye etmenin bir başka yolu da “kendi ayıbını görmektir.” Başkalarının ayıbını söyleyenlerin terbiyede çok yol yitirdiklerine dikkat çekmektedir Mevlana. Zira bu tip insanların kendi başlarındaki yaraların farkında olduklarını, bu yaraların ilacının kendilerini ayıplamak olduğunu bildiklerini dile getirmektedir. Kendinde ayıp bulmayanlar, yine de emin olmamalıdırlar, zira her an bir ayıp işleyebilirler.

Allah, insanın daima kendini araması, kendinin farkında olması, kendini düşünmesi ve kendini unutmaması gerektiğini söylemektedir.

Şu hususu hiçbir zaman unutmayalım ki; toplumların diğer toplumlardan etkilenmesinin ve fertlerin diğer kötü kimseler tarafından yoldan çıkarılmasının kabahati, etkilenen ve yoldan çıkana aittir. Kendine sahip çıkan fertler ve kendi değerlerini koruyan toplumlar, kötü fertler ve toplumlar tarafından etkilenmezler. Kötü anlamda etkilenenler kabahati kendilerinde aramalıdırlar.

Birbirinin dostu, destekçisi olan, birbirini kollayan ve sahip çıkan fertlerden oluşan toplumlar diğer toplumlar tarafından kötü yönde etkilenmezler. Kötülüğe karşı iyiliği eksen alan Yüce Allah, kötülükle insanların değil, iyiliğin mücadele edeceğini dile getirmektedir.

Bize düşen en büyük görev; kendini duyan, kendini düşünen ve kendi hatalarını görüp onları temizlemeye çalışan kullarından olmamızı Yüce Allah’tan niyaz etmektir.