“ Ey insanlar, siz kendinize bakın; siz doğru yolda olduğunuz takdirde, yoldan çıkmış sapıklar size zarar veremezler. Hepinizin dönüşü Allah’adır. O, size ne yaptığınızı haber verecektir…” (Maide 105)

Efendim, hem sosyolojik ve hem de psikolojik açıdan irdelenen bu ayet, bireysel ve toplumsal mesajlar taşımaktadır. Ayette geçen “Aleykum enfuseküm” (siz kendinize bakın) ifadesi, kendi iç aleminize gözlem yapın, kendinize yönelin, kendinizi duyun ve kendi kalp ekranınızda kendi hatalarınızı ve iyiliklerinizi görün manasını ifade etmektedir. Ayetin bu kısmı Kıyamet suresinin 14. ayetiyle açıklanması mümkündür. “Doğrusu insan kendinin gözlemcisidir.” Hani modern psikolojide var ya, “iç gözlem” diye adlandırılan. İnsanın kendisini gözlemesi, kendine yönelmesini Mevlana derinlemesine açıklamaktadır…

Mevlana insanlara, kendilerini gözlemelerini, kendilerini anlamalarını ve nasıl bir kişi olduklarına karar vermelerini öğütlemektedir. Mevlana’ya göre kendine yönelme nefisle mücadeledir ki, kendi kendini terbiye etmenin en güzel yolu da budur. Mevlana’ya göre, kendi kendini eğitmenin bir yolu da kendi kusurlarını görmek ve tespit etmektir. İyi olana koşmak, yanaşmak ve sarılmak bu tespitlerden sonra daha kolay olacaktır.

Mevlana, kendini gözleyerek kendinde bulduğu kötü özelliklerin zıddına koşmaya çalışır. Kendini çok sert ve insanlara batan diken gibi görünce çareyi güle eş olmakta bulmaktadır. İç alemini zehir gibi görünce, panzehire; tortulu şarap gibi günah dolu görünce ab-ı hayata koşmakta ve çare aramaktadır. Demek ki, insan kendi iç alemini gözlemlerken, tespitleri kötüden yana ise, onları zıtlarıyla terbiye etmenin yollarını aramalıdır…

Değerli okuyucularımız, hepimiz bu konu üzerinde derinlemesine düşünmeliyiz.