Trabzon’da Ramazan ayı geldiğinde, hemen akla pide gelir. Pide ile özdeşleşen, iftar davetlerinin ana yemeği olan Güveçin vazgeçilmez malzemesi Patatestir. Yöremizde bir diğer adıyla Kartopu veya Kartolu olarak bilinir.

Karadeniz’in yamaçlarında, daracık ve dik tarlalarında mısırdan sonra en çok patates sebzesi ekilir. Patates, İnsanlar için hayati önem taşıyan besin kaynaklarından biridir. Çünkü, bugün dünyanın küresel temel besin maddeleri patates, buğday ve arpadır.

Patates; geçen bin yılda insanların en önemli besin maddesi olmuş, nişasta deposu, lezzetli, enerji kaynağı, çok faydalı, tüm dünyada herkesin sevdiği, birçok farklı kullanım alanı ve şekli olan bir sebzedir.  Eskiden uzun seferlere çıkan Denizciler, Patates yiyerek İskorbüte’ye (C vitamini eksikliğine) yakalanmıyorlardı. Kolay yetişen ve besin değeri çok yüksek olan patates, geçmişte dünyada sıkça uğranılan kıtlığa çare olmuştur.

Türklerin patatesli geçmişleri ise nispeten yenidir. 18. Yüzyılda Trabzon’da tarla tarımında tütün, fasulye ve mısır üretimi yapılmaktaydı. Bölgede 19. yüzyılın ikinci yarısında (1869-1905) tütün, fasulye, mısır, buğday, kuru ot, sebze, fındık, kenevir, ceviz, üzüm ve diğer meyve türlerinin üretim maddeleri olarak tarımda yer aldığı tarihi kayıtlardan bilinmektedir. Bu tarihlerde henüz Patates kayıtlarda yer almıyordu.

Ruslar 1878’de Ardahan’ı işgal eder. 1918’e kadar Rus işgali devam eder. Ruslar bu süre içinde patates ekimini başlatır. Rusya’da patatese Almancası gibi "kartofel" denilmektedir. Ardahan yöresinde patatese uzun süre “kartoflu” denmiştir. Patates, Peru’dan yola çıkmış, dönmüş dolaşmış, Doğu Anadolu’dan Anadolu’ya ulaşmıştır.

Ruslar 1916-1918 yılları arasında Trabzon’u işgal eder, askerlerini doyurmak için her yere saldırırlar. Ruslar; topladıkları yiyecek maddeleri yüzünden, göç etmeyip Trabzon’da kalan yerli halkın açlıkla yüz yüze gelmesine neden olurlar. Bunun üzerine Ruslar, Doğu Anadolu’da yetiştirdikleri patatesleri Trabzon’a getirip, ekmeleri için halka tohum olarak dağıttılar. Yöremizde Rus patatesi olarak bilinen bu patatesler, çok kısa zamanda yetiştiği için bazı köylerde bu patatese kırk günlük denilmektedir.

O dönemde, Muhacirleri doyurmak için Ordu'da bulunan Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey, 1917 yılında önemli bir gıda maddesi olan patatesin bütün boş bahçelere ekilmesini emreder. Valilik emre uymayan mültecilerin yevmiyelerini, memurların maaşını vermemek, yerli ahaliden amele ücreti ve tohum bedeli adıyla 1-5 lira almak gibi zorlayıcı, ürün yetiştirmeyi teşvik edici bazı tedbirler alır.

Yöremizde Kartolu veya Kartopu olarak da bilinen, kısa sürede yetişen bu Patatesi, kıtlık zamanlarında halkımız değirmenlere götürerek öğütmüş, böylece ekmek yapabilmek için patates unu elde etmiştir. Batıdan ise Patates, Anadolu’ya “Kumpir” adıyla girer. Bu isim Yugoslavya’da patatesin adı olan kurompirö’den gelmektedir.

Hepimiz patatesi kilo yapan bir besin maddesi zannediyoruz. Yüzde 80’i su olan patatesin kalori değeri oldukça düşükmüş. 100 gram haşlanmış veya fırınlanmış patates 50 kalori içeriyormuş. Her zaman Karadeniz mutfağının vazgeçilmezi olan Patates, Ramazan’da da iftar sofralarının vazgeçilmezi olacak. Hepinize Sağlıklı Ramazanlar, Hayırlı İftarlar dilerim.