“Kalandar veya Kalanda”; Türkiye’de Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Gürcistanın batı kesiminde, eski geleneğe göre sürdürülen yeni yıl kutlamasıdır. Karadeniz coğrafyasında ve komşu coğrafyalarda binyıllardır kullanılan Yerel (Rumi) takvime göre, Kalandar'ın birinci günü; şimdi kullandığımız Miladi Takvim'e göre Ocak ayının 14. gününe denk gelir.

     Kalandar; Yeni Yıl kutlamaları, her yıl Ocak ayının 13’ünü 14’üne bağlayan gece yapılır. Latince “Calendae” kelimesinden gelen Kalanda; ayın ilk günü anlamına gelir. Bu çerçevede "Kalanda" kelimesi yeni yıl anlamına gelir. Yerel yani Rumi takvimde; yılın ilk ayı olan Ocak ayına, Kalandar ayı denir.

     Karadeniz bölgesinde, Gürcistan’da, Trabzon'un özellikle İlçelerinde ve Köylerinde; Kalandar kutlamaları ve adetleri bazı değişiklikler göstersede, bin yıllardır sürdürülen geleneklerden birisi olmaya ve çeşitli ritüellerle yaşatılmaya devam etmektedir. Her yıl aynı günlerde gerçekleştirilen Kalandarda, yöre halkı çeşitli etkinlikler düzenliyorlar.

     Bu geleneğin, bin yıllardır sürdürüldüğü ve en güzel kutlamalarla yapıldığı yerlerden biri de Uzungöl mahalleleri ve çevresindeki köylerdir. Burada Yeni Yıl kutlaması anlamında; “Kalandaris Kulandaris” sözcükleri kullanılır. Ürkütücü kıyafet giyen Kalandarcılara da; “Karagoncilolar, Karakoncilolar” demektedirler.

     Kalandar geleneğine göre; köy veya mahalle gençleri bir araya toplanır, tanınmayacak şekilde giyinirler ve yüzlerini boyarlar. İçlerinde bir kişi dede olarak seçilir; aba veya kürk giydirilir, yünden yapılan sakal, bıyık takılır ve başlarda muhakkak külah olur. Gürültü çıkarmak amacıyla belindeki kuşağa çan ve zil bağlanarak eline de uzunca bir değnek verilir. Ayrıca gençlerden birkaçına da toplanacak yiyecek, hediye…vb. koymak için heybe, torba verilir.

     Akşamdan sonra mahalle veya köyün bir ucundan başlanarak evler tek tek dolaşılır. Evin önünde veya içinde bir halk tiyatrosu tarzında küçük bir şey oynanır, dede ortaya alınır sandalyeye oturtulur. Sonrasında ellerdeki çalgılar çalınır dans edilir. Ekipte yer alan kişilere “goncoloz” adı verilir. Bütün bunların sonunda ortaya torba atılır. Ziyaret edilen ev sahibi tarafından torbaya yiyecek konulur. Böylece ev ev dolaşılır. Dolaşma esnasında hep bir ağızdan türküler ve maniler söylenir.

     Birçok kişi çocukluğundan hatırlayacaktır; "Komşuların kapısına çanta atma”eğlencesinin yapıldığı Kalandar gecesinde, gençler ve özellikle çocuklar giydikleri ilginç kıyafetler ve omuzlarına aldıkları torbalarla:

"Kalandar Gecesi, Devlet Bacası,

 Torbayı Dolduran, Cennet Hocası

  Doldurmayan, Cehennem Hocası,"

diye seslenerek dolaşırlar. Torba veya çanta ucuna uzun bir ip bağlayıp, komşu kapısına bırakılırlar. Çantayı açan komşu da aynı çantaya armağan ve çeşitli yiyecekler, kuru yemişler koyar. İple çantayı geri çekerek alan kişiler, bu sırada komşularının kendilerini tanımaması için ilginç kıyafetler giyerler. Kimi zaman da gençler, tüylü kostümlerle “Karaconcolos” yani “Tüylü yaratık” kılığına girerek bellerine bağladıkları çanlarla ya da zillerle gürültüler çıkarırlar.

    Kalandar gecesinde bazı evlerde lahana sarması, mısır ve patates haşlaması, kabak dilimi, fındık, ceviz, elma, armut, ayva gibi yılbaşı gecesine özel yiyecekler hazırlanmakta ve pişirilmektedir. Bir yıl boyunca evde bolluk bereket olması için bu yiyecekler hazırlanır ve o gece yenir.

     Kalandar sabahı, güneş doğmadan evdekilerden biri, özellikle kadınlar kalkar, Evin her tarafına su serper, mısır haşlar ve evdeki çocuklara yedirir. ”Rızık melekleri'nin evi ziyaret edeceği inancıyla evin tüm kapıları açılır.” Ayrıca önce paraya sonra suya veya denize bakılır. Kalandar ayının ilk günü eve giren kişinin uğur getireceğine inanıldığından zengin ve temiz giyimli kişilerin eve girmesi beklenmektedir.

     Bu anlattıklarım Kalandar geleneklerinden sadece birkaçı...Geçtiğimiz yıllarda da köşe yazılarımda yazdığım ve her zaman söyledigim gibi; Binyıllardan bu yana süregelen bu ve bunun gibi geleneklerimiz yaşatılmalı ve bizden sonraki nesillere aktarılmalıdır. Cumartesi günü Kalandar. Yeni Yılınızı, Kalandarınızı Kutlar; 2024’ün hepimize sağlık, mutluluk, huzur, başarı, bolluk, bereket ve barış getirmesini dilerim.

     Hepimize Hayırlı Cumalar.