Emekli olan ya da emeklilik için gün sayan milyonlarca kişiyi çok yakından ilgilendiriyor. Birçok kişi bunu bilmiyor. 5 yıl dava açmazsanızseniz o hakkınızı kaybedersiniz... Habertürk'den Ahmet Kıvanç 'SSK emeklisi babamın 1999 yılı öncesinde sigorta başlangıcı var. Emekli olduktan sonra özel bir şirkette işe başladı ve 10 yılı aşkın aynı şirkette çalışıyor. Kendi isteği ile işten ayrılırsa kıdem tazminatını alabilir mi?" sorusuna yanıt verdi.  Bir iş yerinde çalışırken kıdem tazminatını sıfırlayıp emekli aylığı bağlattıktan sonra aynı iş yerinde çalışmaya başlayanlar ile yeni bir işte çalışmaya başlayan emekliler, çalıştıkları döneme ait kıdem tazminatını işveren işten atarsa veya kendileri haklı bir nedenle iş akdini feshederse alabilirler. Ücretin eksik ödenmesi, işverenin işe başlarken belirlediği çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik yapması, ücretin düşürülmesi, işverenin eşitlik ilkesine aykırı davranışları halinde emekli işçi iş akdini haklı fesih yaparak kıdem tazminatını talep edebilir. Bir başka yol ise emekli aylığını bir aylığına kestirip normal çalışmaya döndükten sonra tekrar emeklilik başvurusunda bulunmaktır. Bu yolu kullanırken, dikkatli olmak gerekir. Emekli aylığı bir aydan fazla kestirilmemeli. Aksi takdirde, kıdem tazminatı alayım derken emekli aylığından dolayı daha fazla kayba uğramak söz konusu olabilir.

SİGORTASIZ ÇALIŞILAN SÜRE NASIL EMEKLİLİĞE SAYDIRILABİLİR?
 
Sigortasız çalıştırılanlar veya sigorta primleri SGK’ya eksik kazanç üzerinden yatırılanlar, hizmet tespit davası açarak haklarını arayabilir. Hizmet tespit davalarının, 5 yıllık hak düşürücü süre içinde açılması gerekir. Beş yıl içinde dava açmayanlar, hakkını kaybeder. Sigortasız çalıştığı iş yerinde sonradan sigortası yapılanlar için beş yıllık hak düşürücü süre, bu işten ayrıldığı tarihte başlar. Askere giderken kıdem tazminatınızı alıp işten çıkış yapmadınız ise aynı iş yerinde çalışmaya devam ettiğiniz için ister çalışırken, isterseniz işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde hizmet tespit davası açarak sigortalılık sürenizi tescil ettirebilirsiniz. Altı yıllık bir sigortasız çalışma süresinden söz ediyorsunuz. Üstelik bunların beş yılı 2000 öncesi döneme ait. Sigorta tescili yaptırmadığınız takdirde emekli aylığınızda büyük kayıp yaşarsınız. Mutlaka dava açmanızı tavsiye ederim. Hatta çalışırken noter aracılığıyla ihtar çekerek sigortasız çalıştırıldığınız sürelerin primlerinin ödenmesini talep edebilirsiniz. Talep yerine getirilmediğinde de haklı fesih yaparak kıdem tazminatını talep edebilirsiniz.
Hak düşürücü sürenin ne zaman başlayacağı, özel durumlara göre değişiyor. Sigortasız çalıştırılan bir kişinin sonradan sigortasının yapılması halinde, 5 yıllık hak düşürücü sürenin ne zaman başlayacağı hususunda anahtar kelime “kesintisiz” çalışmadır. İşçi işten bir kez ayrıldığında hak düşürücü süre işlemeye başlıyor. Bu kişi beş yıl içinde tekrar aynı yerde işe başladığında 5 yıllık hak düşürücü süre durmuyor. Beş yıldan daha eski tarihler için sigortalı hizmet tescil davası açabilmenin bir diğer koşulu da her ne kadar prim ödenmemiş olsa bile işverenin o işçiyle ilgili bazı belgeleri SGK’ya vermiş olması durumudur. Örneğin işe giriş bildirgesi, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi gibi belgelerden birini SGK’ya vermiş ise 5 yıllık hak düşürücü süre işlemiyor.
 
Ancak, şunu belirtmekte yarar var. Hizmet tespit davası açmakla iş bitmiyor. İddia edilen tarihte çalışıldığını veya ücretin bordroda eksik gösterildiğini kanıtlayabilmek gerekir. Dava açanlar, kendisiyle aynı dönemde iş yerinde çalışmış ve işverenin resmi kayıtlarına geçmiş başka işçiler ile komşu işverenlerin aynı nitelikte işi yapan işçilerini tanık olarak gösterebilir. İşverenin o tarihlerde SGK’ya sunduğu bordrolarda yer alan kişiler arasından tanık bulunabilir.
 
PANDEMİ DÖNEMİNDE KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINABİLİR?
 
Pandemi dolayısıyla başlatılan kısa çalışma uygulaması birçok iş yerinde bu ay sona eriyor. Kısa çalışmaya geç başlayan iş yerlerinde de ağustos ayı içinde sona erecek. Yeni çıkan mini istihdam paketine dair yasa uyarınca, Cumhurbaşkanı sektörler itibarıyla kısa çalışma uygulamasının süresini uzatabilecek. Cumhurbaşkanı kararı ile işten çıkarma yasağı da her defasında en fazla 3’er aylık sürelerle 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılabilecek. İşveren, işten çıkarma yasağı devam ettiği sürece, işçiyi ücretsiz izne ayırabilir. İşten çıkarma yasağının ne kadar uzatılacağına bağlı olarak ücretsiz izin uygulaması devam eder. Şimdilik işten çıkarma yasağı ve ücretsiz izin uygulaması 17 Eylül tarihine kadar uzatıldı. Normalde işverenin rızası dışında işçiyi ücretsiz izne çıkarma hakkı bulunmuyor. Rızası dışında ücretsiz izne çıkartılan işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatını alabilir. Ancak, işten çıkarma yasağı döneminde ücretsiz izin haklı fesih sebebi yapılamıyor.Bu durumda, işçinin başka haklı fesih sebepleri araması gerekir. Örneğin işveren ücretsiz izin konusunda ayrımcılık yaparsa, aynı ofiste aynı işi yapan işçilerden bir kısmını ücretsiz izne ayırıp diğerlerini devamlı normal çalıştırırsa bu durum işverenin eşit davranma ilkesine aykırılık oluşturur ve işçiye fesih hakkı doğar. İşçinin daha önce ödenmemiş ücreti, fazla mesai alacağı varsa, sosyal güvenlik primleri gerçek ücret üzerinden değil daha düşük ücret üzerinden gösterilirse bunlar da haklı fesih sebebi olarak kullanılabilir. Ayrıca, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı çalışmaya başlayanlar 15 yıl sigortalılık 3600 prim gününü doldurmuşlar ise SGK’dan alacakları kıdem tazminatı yazısı ile işverenden kıdem tazminatını talep ederek işten ayrılabilirler. 8 Eylül 1999’dan sonra işe girenler ise bu hakkı, 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü, ya da sigortalılık süresi hariç 7000 prim gününü doldurarak kullanabilirler.