Fatih İSAK Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Jeoloji Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, 1992-2005 yılları arasında Karadeniz'in su seviyesindeki yükseliminin bir önceki on yıla göre 2-3 kat artıp yıllık deniz yükselmesinin 8-9 mm.ye ulaştığını belirterek "Bilgisayar modellemelerinde ön görülen koşullar 2100 yılına kadar değişmezse Karadeniz'in suları iklim değişimine bağlı olarak 20 m kadar yükselebilecektir" dedi. Osman Bektaş, NASA’nın uydudan yapılan deniz seviyesi ölçümlerine göre 2010 ve 2011 kış aylarında emsali görülmemiş, gizemli 20 santimetrelik deniz seviyesi yükselimleri Karadeniz'in karalar üzerindeki ilerlemesini daha da endişeli bir boyuta taşımakta olduğunu söyledi. 6500 YIL ÖNCE KARADENİZ’DE NE OLDU? "Günümüzden yaklaşık 6 bin 500 yıl önce Karadeniz, etrafı dağlarla çevrili bir tatlı su gölüydü" diyen Bektaş, şunları söyledi: "Ancak küresel ısınmaya bağlı olarak Akdeniz ve Ege üzerinden yükselen sular boğazlar vasıtasıyla Karadeniz’e dökülerek Karadeniz büyüdü ve tuzlu su özelliğine kavuştu. Bugünkü 100-150 metre su derinliği o dönemde kıyı çizgisi durumundaydı. Bütün bu verileri deniz tabanındaki güncel ve sondaj verilerinden elde edilen eski çökel kayaçlardan elde ediyoruz." SÜREKLİ DOLAN VE ISINAN TENCERE TAŞAR Bektaş, "Karadeniz'e her yıl giren yaklaşık 640 km3 akarsu ve yağmur suyunun giderek artması ve suyun ısınarak hacimce genişlemesi hızlı taşmanın nedenleridir. Bilgisayar modellemelerinde ön görülen koşullar 2100 yılına kadar değişmezse Karadeniz'in suları iklim değişimine bağlı olarak 20 metre kadar yükselebilecektir" diye konuştu. OTOYOL VE DOLGU ALANLARININ TAHRİBATI 21. yüzyılda doğal afetlerin farklı olacağı öngörüsünde bulunan Bektaş, sözlerine şöyle devam etti: "21. yüzyıla deprem gibi doğal afetlerden çok daha önemli bir yer tutacak olan sel, taşkın, heyelan ve deniz seviyesi yükselimi gibi iklim değişimine bağlı doğal afetler damgasını vuracaktır. Öte yandan NASA’nın uydudan yapılan deniz seviyesi ölçümlerine göre 2010 ve 2011 kış aylarında emsali görülmemiş, gizemli 20 santimetrelik deniz seviyesi yükselimleri Karadeniz’in karalar üzerindeki ilerlemesini daha da endişeli bir boyuta taşımaktadr. Haritada görüleceği gibi Atlantik, Akdeniz ve Ege Denizine göre su seviyesinin en fazla yükseldiği Doğu Karadeniz Bölgesinde denizin sahil düzlüklerinde ilerlemesiyle tatlı suyun yerini tuzlu suyun alması, binaların tabanında deniz suyunun yükselmesi; daha dik sahillerde ise oto yolu ve dolgu alanlarının tahribatı gibi kıyı erozyonu gündeme gelebilecektir." KARADENİZ'İN VE DAĞLARIN YÜKSELME YARIŞI Bektaş, "Genel olarak Karadeniz yılda 8-9 milimetre yükselirken Doğu Karadeniz Dağları da ortalama 0.6 milimetre/yıllık hızla yükseliyor. Ancak Kafkaslara doğru dağların yıllık yükselme miktarı artar. Bu yükselme yarışını denizler kazandığından Karadeniz yaklaşık 6500 yıldan beri taşarak kıyıları istila ediyor. Bu nedenle 6500 yıl önce 100-150m su derinliği o dönemde kıyı çizgisi idi" dedi. NE YAPABİLİRİZ? Bektaş, "Gelecekteki nüfus artışı, ekonomik büyüme, fosil yakıtlarının tüketimi, teknolojik gelişmeler gibi yapay değişkenlerin yanı sıra doğal değişkenler bilgisayar destekli iklim değişim modellemelerindeki en önemli belirsizlikleridir. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Obama gelecek nesle sorumluluk anlayışı doğrultusunda insanlar tarafından oluşturulan yapay küresel ısınmaya karşı savaş açmıştır. Son verilere göre atmosfere salınan karbondioksit ve diğer gazların azaltılmasıyla 2050 yılına kadar küresel ısınmanın olumsuz etkileri %25-50 oranında azaltılarak okyanuslardaki deniz suyu seviyesi azaltılabilecektir" ifadelerini kullandı. KARADENİZ ASLA ESKİ KARADENİZ OLMAYACAK "Yarı kapalı bir deniz olan Karadeniz diğer açık denizlere oranla küresel iklim değişiminden çok daha fazla etkilenecektir" diyen Bektaş, şunları kaydetti: "Kesin olan bir şey varsa o da Karadeniz’in asla eski Karadeniz olmayacağıdır. Çünkü Karadeniz’e boğazlardan giren tuzlu su, nehirlerden boşalan ve yağışlardan gelen tatlı su miktarı iklim değişimine bağlı olarak sürekli değişmiş ve değişmeye devam edecektir." İKLİMİ İNSANOĞLU MU DEĞİŞTİRDİ? Jeologlara göre son 2.6 milyondan bu yana Dünya'nın birçok doğal soğuk, buzul ve sıcak, buzul arası iklim değişimleri yaşadığına işaret eden Bektaş, "Geçmişte yaşanmış doğal iklim değişim dönemlerini dikkate aldığımızda dünyamız şu anda doğal olarak aşırı şekilde ısınmayacak aksine soğuyacaktı. Ancak 1950 yılından itibaren insanların neden olduğu atmosferdeki karbondioksit artışı bir bakıma yapay iklim değişimine ve dünyamızın hızlı ısınmasına neden olmuştur. Küresel iklim değişiminin bir sonucu olarak 21. yüzyıl içerisinde Karadeniz Bölgesinde doğal afet olarak Karadeniz’in taşması ve kıyıların istilası, ani kısa süreli etkin yağışlar, seller ve heyelanlar öne çıkacaktır. Gelecekte yaşayacağımız iklim değişimi ve bunların insanlar üzerindeki olumsuz etkilerinin niceliği ve niteliği tahminden öteye gidememektedir. Bu tür doğal afetler de bölge insanlarının yerleşim planlaması ve yaşam koşullarını derinden etkileyecektir" dedi.