KFMİB Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Albayrak, “Gereksiz kavga ve tartışmalar sektörün herkes için verimli ve kârlı olmasını engelliyor. Ürün kalitesi açısından ayıplı fındıklar haksız kazanç sağlıyor” dedi

Ülkemizin en önemli ihraç ürünü, Karadenizlinin de başlıca geçim kaynaklarından olan fındıkta 2016 yılı ürünü toplanmaya başlandı. Hatta kurutma işlemine geçildi. Yakında, 2009’dan beri arz-talebe göre fiyatının belirlendiği serbest piyasada işlem görmeye bile başlayacaktır. Bu sezon öncesi, fındığın içinde üretici, tüccar ve ihracatçı olarak yer alan, aynı zamanda Karadeniz Fındık ve Mamulleri Birliği’nde yönetim kurulu üyesi de olan Mehmet Albayrak ile sektörü konuştuk. Aynı zamanda ihracatçı birliği içinde AR-GE ile ilgili oluşturulan komisyonda da görevli olan Albayrak, “Her yıl fındık sezonunda farklı sorunlar ortaya çıkmakta ve inanılmaz tartışmalar sektörün içinde bulunan herkesi gereksiz kavgalara sürüklemektedir. Bu tartışmalar sektörün herkes için kârlı ve verimli olmasını engelleyen en önemli sebeplerdir” diyerek bu noktada kazandırıcı değil de, kısır çekişmelere dikkat çekmiyor değil. Herkes gibi “Yeni üründe fındık fiyatları ne olacak?” diye sorarak başlayalım dediğimizde Mehmet Albayrak şu cevabı verdi: Üreticiler ve üretici temsilcilerinin tek uğraştığı konu fındık fiyatlarıdır. Fiyata endeksli yönlendirmeler ve beklentiler istenildiği gibi olmadığı zaman herkesin zarar ettiği bir ortam oluşmakta ve tüm kesimler bu anlayışlardan zarar görmektedir.

Fındık sanayicisi ve ihracatçısının bu sistem ve pazar içindeki durumu ve sıkıntıları nelerdir?

Fındığı alıp işleyip ihraç eden ihracatçı ve sanayici kesimler, uluslararası kalite sistemlerine göre işletmelerini düzenlemişler, pazarda var olabilmek ve alıcıların isteklerine cevap vermek için milyon dolarlarla ölçülen yatırımlar yaparak sektörde varlığını sürdürmeğe çalışıyorlar. Bu işletmeler üreticiden peşin bedelle aldıkları kabuklu fındıkları işleyerek 90 gün vadeli olarak ihraç ediyorlar. Hemen soralım: Neden vadeli satıyorlar? Cevabı belli. İnanılmaz bir rekabet var. Peki sermayeleri yeterli mi? Hayır. Toplam işin yüzde doksanı banka kredisi. Asıl parayı kim kazanıyor? Bankalar. Üreticiden fabrikalara gelen mallar tüccarlar tarafından peşin bedelle satın alınmaktadır.

Üreticilerden alınan fındıklarda son yıllarda kalite konusunda önemli sıkıntılar gündeme getiriliyor. Neden?

Peşin bedelle satın alınan fındıklar üreticilerce doğru hasat edilmediği için ürün kalitesi açısından ayıplı fındıklar haksız kazanç sağlayan özellikler taşımaktadır. Bunlar nelerdir? Çürük fındık, gizli çürük, toksinli fındık, rutubetli fındık, urlu, kurt yenikli fındık, boş fındıklar… Taş, toz, elma vb yabancı maddelerden oluşmaktadır. Tüccara teslimat anında gözden kaçan ayıplı fındıklar, ambara girdiğinde sağlam fındık olarak işlem gördüğü için tüccarın cebinden üreticiye hak etmediği meblağlar ödenmektedir. Bu gerçekler vicdanen, dinimizce ve de ticaret kuralları gereği kabul edilmemesi gereken bir durumdur ve yıllardır sürüp gitmektedir. Fiyatların tavan yaptığı geçen yıl ve eski yıllara göre bu yıl ortalaması 10 TL/kg olan fındık fiyatında, bu tür haksızlıklar tüccarlara çok büyük zararlar vermektedir. Üreticinin ürününü pazarda oluşan fiyattan peşin olarak alan tüccar kesimi görevini en iyi şekilde yaparken üreticinin kendisine çeki düzen vermesi bu gerçeklere göre üretim yapması ve malını pazara bu ayıplarla sunması kabul edilemez.

Bu konudaki gelişmeler ve yapılması gerekenlerden sadece söz etmek değil, bir şeyler yapmak gerekmiyor mu?

Fındık üreticileri sektöre istikrarlı, sürdürülebilir, kaliteli, iyi tarım uygulamaları, insan sağlığı gibi kriterlere uygun ürün üretmek dünya stantlarında göre üretim yapmak zorundadırlar. Bu zorunluluklar yasalarla tarif edilmelidir. Fındık üreticisi nasıl olmalıdır? Fındık üretimi için neler yapmalıdır? Ürettiği ürünün özellikleri neler olmalıdır? Tüm bu konular yasalarla tarif edilmeli ve denetlenmelidir.

Kurallara uyan üreticiye devlet teşviği verilmeli

Kurallara uyan üreticilere ödül olarak devlet teşviği, uymayanlara da yasal cezalar uygulanmalıdır. Bugün gıda sektöründe ayıplı bir mal üreten firmaya, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı parasal cezalar verdiği gibi bu davranışlarını sürdürdüğü takdirde fabrika kapatma, halk sağlığı ile oynadığı için ceza ile karşı karşıyadır. Standartlara uygun olmayan fındığı üreten fındık üreticisi, çürük malı, kusurlu malı, nemli malı, aflatoksinli fındığı pazara getirip rahatça peşin parayla satıyor, en ufak bir kontrol yaptırım cezaya maruz kalmıyor. Bu dağınıklığın ve haksız kazancın önlenmesi için bakanlık yetkililerinin konuya eğilmelerini umuyorum. Tarım il müdürlüklerinin önderliğinde, üniversite, ziraat odaları, fındık sanayicileri ve ihracatçı birlikleri bir araya gelerek, fındık tarımı, üretimi, üretim maliyeti, hasat, kabuklu fındık standardı konularında bir çalıştay yaparak kabuklu fındık üretiminde yasal kuralların oluşmasını sağlayacak altyapı oluşturulmalılar. Burada kurallar koyulmalı ve dünya ile rekabette önderliğimizin güvence altına alınması sağlanmalıdır. Peki neden? Bu durumun dünyada fındık alanlarının gelişmesi ve genişlemesi ile ilgisi var mı? Var ise ne yapmamız gerekiyor? Fındık fiyatlarının son yıllarda önceki yıllara göre iki ve üç kat yükselmesi aynı enlemde bulunan ülkelerde fındık dikim alanlarını hızla artırmaktadır.

Makineli tarıma uygun araziler üretim maliyetlerini düşürüyor

Komşumuz Gürcistan ve Azerbaycan 1990’lı yılların başında 35 bin ton fındık üretirken bugün 100 bin tonlara ulaşmışlardır. Bu ülkelerde makineli tarım yapmaya elverişli araziler olduğu için üretim maliyetleri düşüktür ve fındık üretimleri izlenebilirlik açısından tercihte öncelik arzetmektedir. Maliyetler düşük olduğu için Türk fındığından kilogramda 1 dolar daha ucuzdur. Son yıllarda Slovenya, Romanya, Almanya, Makedonya, Çin ve Şili gibi ülkelerde de fındık üretimleri hızla artmaktadır.

Dünya ile rekabet için kollar sıvansın

Zor bir coğrafyada, özellikle Doğu Karadeniz fındık alanları üretim maliyeti açısından son derece dezavantajlıdır. Bu fiziki şartları göz önünde tutarsak bir an evvel kolları sıvamak, dünya ile rekabetteki şansımızı korumak için çalışmak gerekir. Fındık fiyatlarının yüksek olmasını istemek yerine üretim maliyetlerinin düşürülmesi ile ilgili projelerin yapılması üreticinin daha az harcama, daha fazla kâr elde etmesini sağlayacaktır. Üreticiler adına konuşan kesimin fındık üretimi, hasadı ve üretim maliyetleri konularında çözüm üreten projelerle sektöre katkıda bulunmaları yüksek fiyat taleplerinden daha faydalı olacaktır. Fındıkta toplama sonrası karşılaşılan harmanlama, depolama gibi konularda da hiç de küçümsenmeyecek sorunların olduğu biliniyor. Bunlar için neler yapılmalıdır? Fındık hasadında harmana indirilen fındıklar yağmura maruz kalmadan çuvala girdirilmelidir. Kurutma aşamasında fındığı yağmurdan korumak çürük, gizli çürük ve aflatoksin sorununu ortadan kaldıracak kalite sorunlarını en aza indirecektir. Fındık harmanları konusunda bakanlık destekli teşvikler verilmeli, yağmura karşı kolayca örtülen brandalı sistemler tasarlanarak teşvikten yararlandırılmalıdır. Kurutulan fındıklar naylon çuval yerine teliz çuval tabir edilen çuvallarda depolanmalı, fındığın kabuklu olarak beklemesi esnasında çürümesi ve tadının bozulması engellenmelidir.

Her kesim bu sektöre geniş açıdan bakmalı

Fındık sektöründe yalan yanlış beyanlarla üreticileri yanıltıp kavga ortamı yaratanların mevcudiyeti zaman içinde yok olup gidecektir. Sektörün geleceğini düşünmeden günlük çığırkanlık yapanlar sektöre ve ülkeye büyük zararlar vermektedir. Bu anlayışların yerine iş birliği yaparak bölgemizin ve ülkemizin menfaatlerini ön planda tutan anlayışlara acil ihtiyaç vardır. Her kesimi sektöre daha geniş açıdan bakmaya davet ediyorum.

Her mahalleye makine verilsin

Güneş sorunu olan yüksek kesimde Eylül ve Ekim aylarında fındığın kurutulması fındık kurutma makineleriyle yapılmalı, bu makineler teşvik kapsamında her mahalleye verilmelidir. Fındık patozlarının ayıklama esnasında fındığı kırdığı ve aflatoksin oluşturduğu Tübitak tarafından da tespit edilmiştir. Fındık patozlarının kabuklu fındığı kırmasının engellenmesi için yeniden dizayn edilmesi aflatoksin oluşmasını engelleyecektir. -Bunların yapılmasıyla kazanımlarımız neler olacak? Basit gibi görünen bu önlemlerin uygulamaya alınması ve kurala bağlanması fındığımızın kalitesini artıracağı gibi üreticimize daha fazla gelir kazandıracaktır. Sektördeki her kesimin mutlu olması için tarafların birbirinin sesine kulak vermesi gerekir.