İşsizlik sigortası 1999 yılında hayata geçirildi. İlk ödeneklerin ödenmeye başlandığı 2002 yılından bu yana işsizlik sigortası işsizlerin can simidi konumunda. İşsizlik sigortasından ödenek alabilmek için bazı şartlar var.

Diğer yandan işsizlik sigortasından yalnızca işsizlik maaşı ödenmiyor. Bunun dışında işsizlere sunulan hizmetler de var. Üç günlük yazı dizimiz boyunca işsizlik sigortası hakkında merak edilen bütün sorulara cevap vermeye çalışacağız.
İşsizlik sigortası fonundan 4/a’lılar yani eski adıyla SSK’lılar, 506 sayılı Kanuna tabi olarak kurulan sandıklara (banka sandıkları) tabi çalışan kişiler, işsizlik sigortasına prim ödemek şartıyla kısmi süreli çalışanlar, taksi dolmuş ve şehir içi toplu taşıma araçlarında ay içerisinde 10 günden az çalışanlardan primlerini işsizlik sigortası primi dahil olmak üzere tamamlayanlar yararlanabilir.
Bu kişiler işsizlik sigortasına prim öderler ve kapsamdadırlar. İşsizlik sigortasından faydalanabilmek için kapsamda olmak yetmez. Hem prim ödeme koşullarını hem de işten çıkış biçimi şartlarını yerine getirmek gerekir.

Kaç gün prim ödenmeli?

İşsizlik sigortasından yararlanmak için kapsamdaki kişilerin işten ayrılmadan önceki son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödemiş olması ve son 120 gündür iş sözleşmesine tabi olmaları gerekir.
 
Son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödememiş kişiler işsizlik parası alamaz. Son 120 gün kesintisiz prim ödeme şartı kaldırıldı. Dolayısıyla devamsızlık gibi bir nedenle işten ayrılmadan önceki son 120 günde priminde kesinti olankişiler de artık işsizlik sigortasından maaş alabiliyorlar. Yapılan değişiklik ile iş sözleşmesinin devam ediyor olması işsizlik sigortasından maaş alabilmek için yeterli hale geldi.
 
Kaç gün alınabiliyor?

Son üç yıl içerisinde en az 600 gün prim ödeyen işçiler 6 ay işsizlik parası alabilirler. Son üç yıl içerisindeki primi 900 gün olanlar 8 ay, son üç yılın tamamında prim ödeyenler ise 10 ay işsizlik parası alabilir. İşsizlik sigortasından en uzun yararlanma süresi 10 ay. 10 ayın üzerinde bir yararlanma söz konusu değildir. Diğer yandan işsizlik maaşının 10 aya kadar alınabilmesi için İŞKUR’un belirlediği şekilde iş başı yapmaya hazır olunması gerekmektedir. Ayrıca bu süreçte kişinin İŞKUR’un önerdiği işler için gerekli iş görüşmelerini yapması ve İŞKUR’dan gelen bildirimlere zamanında cevap vermesi de gerekir. Aksi taktirde 10 aylık maaş alınacak süre kısalabilir.

Bu kişiler işsizlik sigortasına prim öderler ve kapsamdadırlar. İşsizlik sigortasından faydalanabilmek için kapsamda olmak yetmez. Hem prim ödeme koşullarını hem de işten çıkış biçimi şartlarını yerine getirmek gerekir. Son üç yıl içerisindeki primi 900 gün olanlar 8 ay, son üç yılın tamamında prim ödeyenler ise 10 ay işsizlik parası alabilir. İşsizlik sigortasından en uzun yararlanma süresi 10 ay. 10 ayın üzerinde bir yararlanma söz konusu değildir. Diğer yandan işsizlik maaşının 10 aya kadar alınabilmesi için İŞKUR’un belirlediği şekilde iş başı yapmaya hazır olunması gerekmektedir. Ayrıca bu süreçte kişinin İŞKUR’un önerdiği işler için gerekli iş görüşmelerini yapması ve İŞKUR’dan gelen bildirimlere zamanında cevap vermesi de gerekir. Aksi taktirde 10 aylık maaş alınacak süre kısalabilir.

İşsizlik parası ne kadar?

İşsizlik sigortasından alınacak işsizlik parası, kişinin son dört aylık prime esas kazancının yani SGK’ya bildirildiği brüt ücretinin yüzde 40’ıdır. 2020 yılı için bir kişiye verilecek en düşük işsizlik parası 1.168,27 TL’dir. İşsiz kalmadan önceki son dört ay asgari ücretten çalışan bir kişi işsiz kaldığında 1.168,27 TL işsizlik parası alır. Diğer yandan işsizlik parasında üst sınır vardır. Bir kişinin brüt ücreti ne kadar yüksek olursa olsun alabileceği işsizlik parası asgari ücretin yüzde 80’ini geçemez. 2020 yılı için alınabilecek en yüksek işsizlik parası 2.336,53 TL’dir. Bu rakamın üzerinde işsizlik parası ödenmez. Dolayısıyla brüt maaşı yüksek bir kişi işsiz kaldığında gelir kaybı daha yüksek olmaktadır.

Fesih nedeni önemli

İşsizlik sigortasından yararlanmak için yalnızca prim ödemek yeterli olmuyor. İşten çıkartılma nedeninin de işsizlik sigortasından yararlanmayı gerektirecek nitelikte olması gerekiyor.
 
Yani işten her çıkan veya çıkartılan işsizlik sigortasından maaş alamıyor. İşsiz kalan kişinin hem işsiz kalma nedeninin Kanuna uygun olması, hem de gerekli prim ödeme koşullarını sağlamış olması gerekiyor. Bu noktada en temel ayrım kişinin kendi iradesi dışında işsiz kalması. Yani istifa etmemiş olması. İşsizlik sigortasından yararlanmak için en temel prensip, kendi kusuru ve isteği dışında işsiz kalmaktır. Yani istifa eden, işyeri disiplin kurulu kararı ile işten çıkartılan ve kendi kusuru ile işsiz kalanlar işsizlik sigortasından yararlanamaz.

Fakat çalıştığı işyeri kapanan, yaptığı iş bittiği için işten çıkartılanlar işsizlik sigortasından yararlanır. Diğer yandan işçinin işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı, sağlık nedenleri ve zorlayıcı nedenle istifa etmesi halinde işsizlik maaşı alma hakkı vardır. Ancak emeklilik ya da emeklilik için yaş dışındaki diğer şartların sağlanmış olması nedeniyle işten ayrılanlar işsizlik maaşı alamazlar.

İşveren feshi doğru kodla bildirmeli

İş sözleşmeleri feshedildiğinde işverenler SGK’ya işten ayrılış bildirgesi vermek zorundalar. İşçi istifa etmiş de olsa, işveren işten ayrılış bildirgesi vermek durumunda. İşten ayrılış bildirgesini vermemek idari para cezasına tabi. İşten ayrılış bildirgesinde işten çıkış kodu bölümü işsiz kalan kişinin işsizlik sigortasından yararlanıp yararlanamayacağını belirliyor. Bu nedenle bu kod doldurulurken azami dikkat gösterilmeli. İşten çıkış nedeni ile bu kod uyumlu değilse işçi mağdur olabileceği gibi işverenin hatalı beyan vermesinin işveren açısından da olumsuz sonuçları olabilmektedir.
  
İşveren bildirgeyi 10 gün içinde düzeltebilir

İşveren SGK’ya gönderdiği işten ayrılış bildirgesinde 10 gün içinde düzeltme yapabilir. SGK nezdinde yapılan bu düzeltme işsizlik sigortasından yararlanma konusunda bir farklılık yaratıyorsa işveren bu durumu aynı zamanda İŞKUR’a da bir dilekçe ile bildirmek zorunda. 
Örneğin tutukluluk süresi uzadı diye işçisini işten çıkartan işveren işten ayrılış bildirgesine girmesi gereken işten çıkış kodunu “27” yerine “26” olarak girerse işçi işsizlik sigortasından yararlanamaz. Bu yanlışlık ancak işten ayrılış bildirgesindeki hatanın düzeltilmesi ile aşılabilir. Bu nedenle işten ayrılanların işten ayrılış bildirgesini mutlaka kontrol etmeleri gerekmektedir. Bu kodlardan hangilerinin işsizlik sigortasından maaş almayı sağlayacağı, hangilerinin buna imkan vermeyeceği tablodan görülebilir. İşten ayrılış bildirgesinde 16 nolu alan doğrudan bu kodu göstermektedir.