Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr - İran'ın Bender Abbas Havalimanı’ndan Dubai'ye giden İran Havayolları’na ait 655 sefer sayılı Airbus A300B2 tipi bir yolcu uçağı, Amerikan donanmasına ait USS Vincennes savaş gemisinden ateşlenen SM-2MR füzelerinin hedefi olduğunda tarihler 3 Temmuz 1988’i gösteriyordu. Saldırıya uğrayan yolcu uçağının infilak etmesi sonucu tamamı sivil olan 290 kişi hayatını kaybetti. Yaşanan bu facianın ardında saklı olan hikaye ise tarihe damga vurdu. 

Masum insanların ölmesine neden olan Vincennes, Irak-İran savaşının arka planına karşı petrol sevkiyatlarını korumak için Basra Körfezi'ne konuşlandırılan Amerikan donanmasına ait bir gemiydi. Amerikan gemileri geçmişte de saldırıya uğramıştı. USS Stark, Irak Dassault Mirage F1'den fırlatılan iki Exocet füzesi tarafından vurulmuş ve 37 denizci ölmüş, 21 kişi de ağır yaralanmıştı. 3 Temmuz'da ise Vincennes, İran savaş gemileriyle bir çatışma yaşadı. Vincennes'in kaptanı Will Rogers, saldırgan tavırlarıyla tanınıyordu. Rogers İran donanmasına ait gemilerden uzak durulmasına yönelik verilen emirleri dikkate almayan "RoboCruiser" lakaplı Rogers, emrin aksine İran’a ait donanma unsularını İran karasularının içine girene kadar takip ve taciz ediyordu.

'SAVAŞ UÇAĞI ZANNETTİK'

Bu arada İran Air 655 sefer sayılı uçak Dubai'ye gitmek üzere hem askeri hem de sivil uçaklar için kullanılan Bender Abbas Havaalanı’ndan havalandı. 3 Temmuz sabahı USS Vincennes'te bulunan radarlar gemiye doğru yaklaşan bir hava unsurunu tespit etti. Durum üzerine gemide alarm verildi. Personel savaş yerlerine geçip savunma sistemlerini aktif ederken, gemideki telsiz operatörleri de kendilerine yaklaşan uçakla iletişim kurmaya çalışıyordu. USS Vincennes personeli, radarda henüz tanımlayamadıkları İran Havayolları’na ait uçakla iletişim kurmak için birkaç girişimde bulundu ancak iletişim sorunu yaşandı.

Radarda görünen uçağın türü tanımlanamamıştı. Giderek gemiye yaklaşan uçağın İran Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-14 olma ihtimalini değerlendiren USS Vincennes’in kaptanı Amiral William Rogers, radarda tanımlanamayan uçağın bir savaş uçağı olarak değerlendirilmesine karar verdi ve bu kararın ardından 290 kişinin ölümüne giden faciayı başlatan olayın ilk fitili ateşlendi.

F-14'ler o dönemin en gelişmiş uçakları olarak kabul ediliyordu. ABD donanmasının göz bebeği olan F-14 önleme uçakları, İran devrimi yaşanmadan önce Şah tarafından çok beğenilmiş ve İran hava kuvvetleri için satın alınmıştı. Geçmişten günümüze F-14'ler sadece ABD donanması ve İran Hava Kuvvetleri tarafından kullanıldı.

Hava kapalı olduğu için görüş çok kısıtlıydı, yani uçakla göz teması kurulamamıştı. USS Vincennes’ta görevli olan radar operatörleri uçağın gemiye saldırmaya hazırlandığını düşündüler. Uçak, sivil uçakların uçması gereken irtifanın altında olduğu için gemiye doğru dalış yapacağını ve üzerindeki bombaları bırakacağını hesap ederek uçağı takip ettiler. Kaptan Rogers da İran uçağının 30 km yaklaşması halinde hava savunma füzelerinin aktif edilmesini ve uçağın vurulması emrini verdi.

Sonuç olarak Vincennes, biri uçağa çarpan iki SM-2MR füzesini karadan havaya fırlattı ve içinde 290 kişinin bulduğu uçağı anında yok etti. Basra Körfezi’ne düşen uçakta kurtulan olmadı. Amerikalı yetkililer saldırı sonrasında, İran'a ait yolcu uçağını bir savaş uçağı ile karıştırdıklarını iddia etti.

‘SUÇ PAYLAŞILMALI’

Yaşanan olay sonrasında Amiral William Fogarty tarafından bir rapor hazırlandı. Buna göre Iran Air Flight 655'in normal bir ticari hava uçuş planı profilinde olduğu, Bender Abbas'taki kalkıştan vurulmaya kadar irtifada sürekli bir yükselişte olduğu sonucuna varıldı. Ancak Fogarty, "İran, savaş durumu olan bir alanda sivil bir yolcu uçağının düşük irtifada uçmasına izin vererek ticari bir uçuşu tehlikeli bir hale getirdi. Bu sebeple yaşanan trajedinin sorumlularından birisi de bu kararı veren İranlı otoritelerdir. Bu olayın sorumluluğu paylaşılmalı” dedi.

Yaşanan olayın ardından soruşturma amacıyla oluşturulan sivil heyetin hazırladığı kaza kırım raporunda çarpıcı ifadeler yer aldı. Raporda “Körfezde bulunan ABD savaş gemileri, sivil uçuşlar için kullanılan radyo frekanslarını takip edecek ve bu kanalda uyarı yayınlayacak donanımlara sahip değildi. Bu sebeple gemiden yapılan çağrıların hiçbiri uçağa ulaşmadı” denildi.

ÖDÜL ALDILAR

Basra Körfezi’nde görevini tamamlayan USS Vincennes'in mürettebatı, ABD donanması bünyesinde bir muharebe bölgesinde bulunan personellere verilen muharebe görev rozetleri ile ödüllendirildi. Yaşanan olay sırasında gemide görevli olan subaylara üstün hizmet nişanı verildi ve "RoboCruiser” lakaplı gemi komutanı Kaptan Rogers’ta çok sayıda ödül aldı. 290 masumun ölmesine neden olan Rogers, Ağustos 1991'de emekli oldu ve her daim, "Hiçbir zaman İran karasularına girmedik" diyerek kendini savundu.