“Kaptanı usta olmayan gemiye, her rüzgâr kötüdür.”  Liyakatsizliği tartışmasız büyük oranda anlatan en kıymetli söz bu değil mi? Ünlü filozof George Herbert’e katılmamak, bu sözün önünde şapka çıkarmamak mümkün mü? Türkiye’de özellikle kamu kurumlarında kangren haline gelmiş liyakatsizlik, bugün özel sektöre de sıçramış durumda. Tam bir kanser hali! Bir de bu kişilerin “Ben bu işi bilirim, şu işi bilirim” tavırlarıyla kendilerini bilgiç gibi yutturma çabaları yok mu? Oldukça komik.

Hâlbuki paçalarından liyakatsizlik, bilgisizlik, ilgisizlik aktığının farkında değiller. Bakınız! Adaletin en güzel tezahürlerinden biri olan liyakatin en önemli unsuru insandır. Liyakat sistemi, insandan verim elde edilmesini ve yönetimin başarılı olmasını sağlar. Bugün bu tezden maalesef tamamen uzak bir anlayışın içerisindeyiz. Ülkemizde yeterlilik kavramı bir kenara itilmiş, bu kavramın yerini bağlılık almıştır.

Peki bunca liyakatsizlik, ehliyetsizlik, bilgisizlik içerisinde her şey yolundaymış gibi nasıl görünüyor? Gerçekleri görelim. Çarkların düzgünce işlemediği, birbirini ezerek, üst üste binerek yol aldığı, yıllar öncesinde işin ehli insanlar tarafından inşa edilmiş sistemin; bu dönemde zoraki ilerlediği bir çağdayız. Ülke olarak yavaş yavaş duvara toslayacağımız, hatta kimine göre tosladığımız günlerdeyiz. Hani diyoruz ya; 50 yıl geriye gitsek, 30 yıl ileriye gideriz. Tam da o noktayız.

Siyaset Bilimi’nin tanımladığı meritokrasi kuramı da liyakati temel alır. Toplumun/kurumların yetenekli insanlar tarafından yönetilmesi ve kaynakların paylaşımında liyakat ve başarı esaslarının gözetilmesini ifade eder. Osmanlı dahi hükmettiği topraklarda devşirme sistemini kurup liyakata büyük önem vermiştir. Ülkeleri, toplumları, kurumları bütünleştiren ve başarıyı getiren bu sistemlerdir. Günümüzde ise meritokrasiyi, devşirmeyi bırakın; Mevlânâ perspektifinden liyakat ilkesini bile görmezden geliyor, “Benim gözümde hiçbir şey yoktur. Ben yalnız liyakat aşağıyım” diyen Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e kulak vermiyoruz. Böylelikle, kaçınılmaz ve hazin sonumuzu hazırlıyoruz.